شرط سایش منظم دندانهای پیش این است که آنها کاملا روی هم قرار گیرند.
اگر چه تشخیص سن سگها از روی علائم ظاهری حیوان بخصوص در سنین بالا تقریبا غیر ممکن است ولی تخمین نسبی آن با توجه به برخی از نشانهها و علائم ظاهری امکان پذیر میباشد. این امر در مواردی از قبیل خرید و فروش حیوان، اختلاف بر سر مالکیت و همچینین در تشخیص بیماریها از اهمیت زیادی برخوردار است. این نشانههای ظاهری در مجموع میتواند به صاحبان حیوانات در تعیین حدودی سن سگهایی که تاریخچهای از گذشته آنها در دست نیست، کمک شایانی نماید.
اخلاق و رفتار عمومی سگ
سگهای جوان معمولا بازیگوش و پر انرژی هستند و رفتار ناشیانهای که نشاندهنده بیتجربگی آنهاست، از خود نشان میدهند. یک سگ جوان زیر ۱ سال، معمولا چهرهای زیرک و نگاهی درخشان و دوست داشتنی دارد. در سنین بین ۲ تا ۵ سالگی یک حالت وقار و توازن در رفتار حیوان بوجود میآید، ولی هنوز هوشیار و سرزنده است. سگهای مسنی که بیش از ۱۰ سال سن دارند معمولا آرام و کم تحرکتر شده، اغلب پشتشان را به پایین خمیده میکنند و با سنگینی راه میروند.
خاکستری شدن موها
در بسیاری از سگهایی که موهایی سفید، سفید مایل به زرد و سفید و رنگی دارند با افزایش سن به تدریج تعدادی موی خاکستری در نواحی مختلف مشاهده میشود. در برخی از نژادهای سیاه ممکن است این موهای خاکستری مشاهده نشود. این موها در ابتدا کم بوده و با افزایش سن، به تدریج در اطراف لبها و چانه و سپس در ناحیه پشت سر و اطراف بینی، ابروها و پلکها، جلوی سر و گوشها ظاهر شده و در نهایت بیشتر سر حیوان را در بر میگیرد.
موهای خاکستری اطراف لب و چانه در ۴/۵ سالگی ظاهر شده و در حدود ۵ تا ۶ سالگی کاملا مشخص هستند. در سن بالای ۱۰ سالگی تعداد موهای خاکستری در اطراف چشمها و جلوی سر به چشم میخورد و در سنین بالایی ۱۳ سالگی بیشتر نقاط سر خاکستری میشود. در سگهای پیرتر ممکن است موهای گردن، سینه و انتهای بدن خاکستری شود. خاکستری شدن موها در سگهایی که به بیماری مزمن و فرسایشی دچار میشوند، زودتر اتفاق میافتد.
تغییرات چشمی
در حدود ۷ تا ۷/۵ سالگی، در بازرسی چشمها یک انعکاس خاکستری Grey light وجود دارد که انعکاس سنی (Age reflex) نامیده میشود. این انعکاس در سنین ۷/۵ تا ۸/۵ سالگی به خوبی مشهود است. در واقع مشاهده این حالت بیانگر آغاز روند تشکیل کاتاراکت چشمی بوده و در ۸/۵ تا ۹ سالگی به تشکیل کاتاراکت منجر میشود. کاتاراکت ناشی از پیری همیشه دو طرفه بوده و از نظر موقعیت، اطراف هستهای یا Perinucleal میباشد. حالت ابتدایی کاتاراکت پیری در سن ۹ سالگی ظاهر شده و در اغلب سگهای ۱۰ ساله وجود دارد و باعث ضعف بینایی حیوان میشود.
تعیین سن از روی دندانها
در سگها نیز مانند سایر حیوانات، ابتدا دندانهای شیری در میآید و سپس دندانهای دائمی جایگزین آنها میشود. دندانهای شیری کوچکتر و تیزتر از دندانهای دائمی بوده و رنگ آنها سفید مایل به آبی میباشد. در تشخیص سن میتوان از فاکتورهای زیر استفاده کرد:
توله سگها، در ابتدا بودن دندان متولد شده و در ۳ هفته اول زندگیشان هیچ دندانی ندارند. در طول ۳ تا ۴ هفتگی به تدریج دندانهای شیری بیرون میآیند. ابتدا دندانهای نیش و سپس دندانهای پیش در فک بالا و سپس در فک پایین بیرون میآیند. بطوری که در ۳ تا ۶ هفتگی در هر نیم آرواره ۳ دندان پیش، ۱ نیش و ۳ آسیا از لثه بیرون میزند. بعد از ۶ هفتگی تا زمان جایگزینی دائمی، دندانهای شیری از هم فاصله گرفته و سطح آنها ساییده میشود. دندانهای شیری کوچکتر از دندانهای دائمی بوده ولی ریشههای بلندتر دارند.
۲- تغییر در دندانهای شیری و تبدیل آنها به دندانهای دائمی ۳- ساییدگی دندانها ۴- افتادن دندانها
جایگزینی دندانهای پیش از ۳/۵ تا ۴ ماهگی آغاز شده و در ۵ ماهگی کامل میشود. دندانهای نیش دائمی از سن ۵ تا ۶ ماهگی به تدریج جایگزین دندانهای شیری میشود. در سن ۶ تا ۷ ماهگی هر ۲ نوع دندان نیش شیری و دائمی همزمان وجود دارند ولی طولشان متفاوت است. تا ۶ ماهگی دندانهای پیش دائمی کامل شده و فرم اصلی خود را بدست آوردهاند. رنگ آنها سفید چینی بوده و هیچ علامتی ناشی از سایش و فرسایش در آنها مشاهده نمیشود. دندانهای دائمی در ۸ ماهگی کامل شده و با رشد آنها خونرسانی به دندانهای شیری کاهش یافته و پس از مدتی میافتند.
بعد از ۸ ماهگی، تخمین سن بر اساس سایش دندانها میباشد. این روش تخمین سن نسبت به الگوی زمانبندی بیرون آمدن دندانها از دقت کمتری برخوردار است، زیرا الگوی سایش به عوامل مختلفی وابسته بوده و فاکتورهای زیادی روی آن تأثیر گذار است. تخمین سن از روی سایش دندانها در سگهای کوچک و در سگهایی که فکهای آنها روی هم قرار نمیگیرد اغلب با اشتباه همراه است.
در سن ۶ ماهگی سایش دندانهای پیش مرکزی فک پایین آغاز شده و در ۱۸ ماهگی کامل میشود. از ۱/۵ سالگی تا ۲ سالگی، سایش پیشهای میانی پایین شروع شده و در ۲/۵ سالگی کامل میشود.
بین ۲/۵ تا ۳ سالگی سایش نوک پیشهای مرکزی فک بالایی شروع شده و در ۳/۵ سالگی کامل میشود. در ۳/۵ تا ۴ سالگی نیز سایش نوک پیشهای میانی فک بالایی آغاز شده و در ۴/۵ سالگی کامل میشود.
در ۴/۵ تا ۵ سالگی، نوک پیشهای کناری فک پایینی شروع به سایش میکند و در ۵/۵ سالگی این سایش کامل میشود. حدودا در همین زمان، دندانهای نیش نیز علائمی از سایش نشان میدهند.
در ۶ سالگی گوشههای اصلی پیشهای کناری فک بالایی ساییده میشوند ولی نظم این ساییدگی مانند سایر دندانها نیست زیرا به خوبی و بطور کامل روی هم قرار نمیگیرند.
در ۷ سالگی پیشهای مرکزی فک پایین یک حالت بادامی شکل پیدا میکنند. علت این امر ساییدگی دندان از سمت فوقانی به سمت ریشه است که سطح فوقانی را مایل و شیبدار میکند. در سن ۸ تا ۹ سالگی، در پیشهای میانی فک پایین و در ۹ تا ۱۰ سالگی در پیشهای مرکزی بالایی این حالت بوجود میآید.
دندانهای نیش در ۵ سالگی علائمی از سایش را نشان میدهند. در ۷-۸ سالگی کند شده، بصورت جانبی قرار گرفته و اغلب با رسوب میشوند و با افزایش سن کندتر و کوتاهتر شده و رسوب آنها بیشتر میشود.
در ۱۰-۱۲ سالگی، پیشهای مرکزی پایینی میافتند و بعد هم پیشهای مرکزی بالایی. بقیه دندانهای پیش بین ۱۲ تا ۱۶ سالگی میافتند.